PEDODONTİ - ÇOCUK AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI

Diş hekimliğinin ; 0-12 yaş grubu çocukların öncelikle süt dişlerinin, 7-12 yaş grubu arasında ise süt-daimi dişlerinin tedavilerinde ,ortodontik tedavi yaşı gelmemiş çocukların diş-çene-yüz bölgesindeki gelişim bozukluklarının takibini, erken süt dişi çekimlerinde daimi dişler gelene kadar yer tutucular ve basit ortodontik tedavilerini yapan, devamında ortodontislere hastayı hazırlayan bölümüdür.

I) Oluşmuş problemlerin giderilmesine yönelik tedaviler:

? Diş çürüğü tedavisi,

? Diş çekimi,

? Dişlerde travma sonucu meydana gelen kırıkların tedavisi,

? Kanal tedavisi,

? Fazla madde kaybı olan süt dişlerinin kron kaplamaları

? Dişlerde oluşan renklenmelerin temizlenmesidir.

II) Koruyucu uygulamalar:

? Ağız hijyen eğitimi,

? İlk muayenede bireye özgü çürük risk faktörlerinin saptanması ve eliminasyon yolları hakkında ebeveynlere bilgi verilmesi,

? Sağlıklı beslenme alışkanlığının diş sağlığına etkisi hakkında bilgilendirme,

? Fluorid uygulamaları,

? Pit ve fissür örtücü uygulamaları,

? Koruyucu ve durdurucu ortodontik tedavilerin uygulanması.

? Spor karşılaşmaları sırasında kullanılan diş koruyucularının uygulanmasıdır.

Süt dişleri:

? Çocuğun yiyecekleri ısırması ve çiğnemesine yardımcı olur.

? Çocuğun doğru şekilde konuşmasına yardımcı olur.

? Çocuğun daimi dişleri için gerekli yeri muhafaza ederler.

? Daimi dişlerin yerlerine yerleşmelerine rehberlik ederler.

Bu nedenlerden ötürü çocuğunuzun süt dişlerine iyi bakmanız çok önemlidir.

Dişlerin Oluşumu ve Gelişimi Ne Zaman Oluyor?

Embriyolojik hayatta (anne karnında) ağız boşluğuna ait oluşum belirtileri 3. haftada görülmesine rağmen, dişlerin gelişimine ait ilk belirtiler 6. haftaya rastlamaktadır.

Diş Dönemleri:

Süt dişleri dönemi: Süt dişleri , bebek doğduğunda çene kemiğinin içinde gizlidir. Bebek yaklaşık 5-6 aylıkken ağızda dişler çıkmaya başlar. 2,5 ? 3 yaşındaki bir çocuğun ağzında 20 tane süt dişi bulunur.

Karma diş dönemi: İlk kalıcı diş 5-6 yaşları arasında çıkar. Sonraki yaklaşık altı yıl boyunca, süt dişlerinin yerini, sırayla kalıcı dişler alır. Bu yüzden, altı ile oniki yaşları arasında; hem süt dişlerine, hem de kalıcı dişlere sahip olunan bu döneme karma diş dönemi denir.

Kalıcı dişler dönemi: 5-6 yaşına gelindiğinde süt dişlerinin yerine kalıcı dişler çıkmaya başlar,çünkü süt dişlerinin kökleri erimiştir. Kalıcı dişler çıktıktan sonra onların sağlığı çok iyi korunmalıdır,çünkü bu dişler hayat boyu ağızda kalır. Bir yetişkinde 32 kalıcı diş bulunur.

Bebeklerde diş çıkarma:

Tükürük akışında artış, huysuzluk, dişetlerinde kızarıklık/morluk, uykusuzluk ve iştahsızlık gibi belirtiler gösterir. Diş çıkarırken bebeklerdeki bu ilk işaretler 3-4 aylıkken görülmeye başlayabilir. Bebeklerde ilk süt dişleri genellikle 6.-16. aylar arasında sürerler.

Bebeklerde diş çıkarma döneminde dikkat edilmesi gerekenler:

-Yumuşakça diş etlerini temiz ve soğuk bir bezle masaj yaparak temizleyin

-Diş kaşıyıcılar ile oynamasına izin verin(bu kaşıyıcıların soğuk olması çocuğunuzu rahatlatacaktır, fakat donmuş olmamalı. Donmuş kaşık dudak veya dile yapışabilir. Kaşıkların plastik olanını değil de kauçuk olanı tercih edilmeli, çünkü plastik olanların yüzeyindeki düzensizlikler bebeğin dil ve dudaklarında travma yaratabilir.

-Tüm bunlara rağmen sıkıntı geçmiyor ise diş hekiminize danışarak ağrı kesici pomatları hekim kontrolünde kullanabilirsiniz.

Bebeklerde ağız bakımı :

Bebekler 1 yaşından itibaren bardak ve kaşıkla beslenmeye alıştırılmalıdır.

Biberonla beslenme en fazla 2 yaşına kadar devam edebilir. Parmak emme, yalancı emzik kullanma gibi alışkanlıklara 2 ? 2,5 yaşına kadar izin verilebilir. Eğer parmak emme alışkanlığı mevcutsa, bunun sebebi araştırılarak 3 ? 6 yaş arasında bu alışkanlık mutlaka giderilmelidir.

Solunum problemleri, çene gelişmesi üzerine olumsuz etki eder. Burundan değil de, sadece ağızdan soluma durumu mevcutsa (bu durum uykuda daha iyi anlaşılır) muhakkak kulak burun boğaz uzmanına danışılmalıdır.

Bebeklerde diş fırçalama:

Dişler ağızda görülür görülmez fırçalamaya başlanmalıdır. Sabah-akşam yatmadan önce olmak üzere yumuşak kıllı diş fırçası ve sadece su ile fırçalanmalıdır; 1,5-2 yaşından önce yutma riskinden dolayı diş macunu kullanılmamalıdır. Bu yaşlardan sonra mercimek tanesi kadar fluoridli diş macunu kullanmaya başlayabilirsiniz.

Süt dişlerindeki çürükler tedavi edilmeli mi?

Tedavi edilmeyen süt dişi çürükleri, ağrı, kötü koku, çiğneme zorluğu, beslenme bozukluğu ve çirkin görüntüye yol açar. Bu dönemdeki tedavi edilmeyen diş bozuklukları, ileride diş çarpıklığı, çene gelişiminde bozukluk ve genel sağlık problemlerine (romatizmadan, kalp rahatsızlıklarına kadar) sebep olabilecektir. Dolayısıyla süt dişlerindeki çürükler, "nasıl olsa yerine yenileri gelecek" yanılgısına düşmeden tedavi edilmelidir.

Parmak veya emzik emme çocukların dişlerine zarar verir mi?

Parmak veya emzik emme, biberon kullanma gibi alışkanlıklar özellikle uzun süre devam edilirse probleme sebep olur. Çoğu zaman çocuklar bu tip alışkanlıklarını kendi kendilerine bırakırlar. Bazen de parmak emme alışkanlığı daimi dişlerin sürmesine dek sürdürülebilir. O zaman diş hekimi tarafından alışkanlık kırıcı aparey yapılması önerilir.

Çocuklarda diş çürüklerinin nedenleri:

• Süt dişleri normal dişlere oranla daha çok organik madde içerirler, bu nedenle çürümeye daha yatkınlardır, daha kolay ve hızlı çürürler.
• Çocuklar, çürüğün erken döneminde görülebilen soğuk sıcak hassasiyeti ve hafif ağrı gibi sinyalleri zamanında yorumlayamazlar. Olayı ancak dayanılamayacak kadar ağrı olmasında fark ederler ki ,bu durumda çok geç kalınmış olabilir.
• Çocuklar ağız bakımına yetişkinler kadar dikkat edemezler. Çocuğun el becerisi, merakı ve ebeveynin tutumu diş fırçalama alışkanlığını belirler.
• Özellikle annelerin sıklıkla yaptığı bir hata da emzik ya da biberonu şeker, reçel vb. gibi gıdalara batırarak çocuklara vermeleri veya uyku aralarında şekerli süt, meyve suyu gibi gıdalara alıştırmalarıdır. Böylece beslenme düzensizliğinden dolayı dişler çürümeye yatkın hale gelir.

Çocuklarda diş yaralanmaları

Çocuklarda dişlerin zarar gördüğü kazalarda zaman kaybetmeden müdahalede bulunulmalıdır. Doğru tanı konması çok önemlidir. Bunun için hekiminiz size, kazanın ne zaman ve nerede olduğunu, darbenin ne taraftan geldiğini, kaza sonrası baygınlık, kusma, hafıza kaybı vb. olup olmadığını soracaktır.

Çocuklardaki diş yaralanmaları, bazen kalıcı dişin tamamıyla yuvasından ayrılmasına sebep olabilir. Bu durumda çıkan diş ile birlikte acilen diş hekiminize gitmelisiniz. Bu esnada diş, bir bardak sütün içinde, eğer süt mevcut değilse, temiz su içinde muhafaza edilmelidir.

Biberon çürüğü :

Biberon çürüğü, süt dişlerinin sürmesi ile birlikte özellikle üst çenedeki ön bölge kesici dişleri içine alan ?yaygın çürük, rapmant çürük? olarak da bilinen özel bir çürük tipidir. Gece yatmadan önce ya da uyku sırasında bebek anne sütü ya da biberon emerse (özellikle biberonla şekerli, bisküvili, ballı veya pekmezli süt bebeğe verilirse ve bu işlem özellikle gece boyunca sürekli olarak tekrarlanırsa) süt ağızda birikerek mikropların dişleri çürütmesi için elverişli bir ortam oluşturur. Ayrıca yalancı emziğe bal, şeker konması etkiyi daha şiddetli hale getirir. Bu dönemde dişlerin mine (dişin en dış tabakası) yapısının daha dirençsiz olması ve özellikle annelerin henüz fırçalamaya başlamak için ?erken? olduğunu düşünmesi sonucu oluşan yetersiz ağız bakımı nedeniyle biberon çürüğü oldukça hızlı ilerler. Anneler çoğu zaman bu dönemin farkına varılmayacak kadar kısa sürede gerçekleştiğini dile getirmektedirler. Bu nedenlerle özellikle gece beslenmesinden sonra dişlerin temizliğine özen gösterilmelidir. Beslenmenin ardından bir gaz tampon veya tülbent yardımıyla bebeklerin dişlerinin üzerindeki gıdalar silinmelidir ve su içirilmelidir. Gece yatarken biberon ağızda bırakılmamalıdır.

Eğer çocuk diş hekimine erken getirilmez ve durum başlangıç halinde düzeltilmezse, çocuğun üst ön dişleri ardından üst süt azı dişleri ve ilerleyen dönemlerde hemen hemen bütün dişleri çürükten harap olabilir.

Bebeğimin dişleri sürer sürmez çürüdü,nedeni ne olabilir?

Gece yatmadan önce ya da uyku sırasında bebek anne sütü ya da biberon emerse süt ağızda birikerek mikropların dişleri çürütmesi için elverişli bir ortam oluşturur. Bu nedenle özellikle gece beslenmesi sonrası dişlerin temizliğine özen gösterilmelidir. Eğer çocuk diş hekimine erken getirilmez ve durum başlangıç halinde iken düzeltilmezse, çocuğun üst ön dişleri ardından üst süt azı dişlerinden başlayarak hemen hemen bütün dişleri çürümeden dolayı harap olabilir.

Biberon çürüğü tedavi edilmezse;

Enfeksiyon ve ağrıya neden olur. Enfeksiyon; kalıcı dişlerde şekil bozukluklarına, Enfeksiyonlu ya da ağrıyan dişler; bebeğin huzursuzlanmasına ve beslenme düzeninin bozulmasına neden olur. Bu dişler çekilmek zorunda kalırsa çocukta konuşma problemleri ortaya çıkabilir.

Biberon çürüğünden korunmak için ne yapmak gerekir?

1. I.Bebeğinizin gece ağzında biberonla uyuma alışkanlığını önleyin.
2. II.Beslendikten sonra uyutmaya çalışın.
3. III.Biberondaki süte şeker, bal pekmez gibi tatlandırıcılar ilave etmeyin.
4. IV.Bebek beslendikten sonra mutlaka su içirin.
5. V.İlk dişlerin sürmeye başlamasıyla gece ve sabah beslenmeleri sonrası temiz, ıslak bir tülbent ile dişlerini silerek temizleyin.

Çocuklarda sık rastlanan dental problemler:

*Çürük:

Çocuklarda çürüklerin meydana gelmesinin başlıca nedenleri ballı süt, mama gibi besinlerin uzun süre (özellikle gece) diş yüzeylerinde kalmasıdır . Bunların dışında yetersiz fırçalama, sağlıksız beslenme, asitli içecekler gelir. Dişlerdeki çürük alan temizlenerek dolgu yapılır ve dişin sağlıklı bir şekilde ağızda kalması sağlanır.

*Darbe:

Çocuklarda sıkılıkla rastlanan bir sorundur. Darbe alınan dişte herhangi bir sorun olmasa bile mutlaka diş hekimine danışmak gerekir. Dişlerin canlı dokusu olan ??pulpa?? gelen darbenin etkisi ile canlılığını kaybedebilir. Bu durum geçici veya daimi olabilir. Diş canlılığını kaybettiği zaman ağrıya, apseye veya alttan gelen dişi etkiyecek sorunlara neden olabilir.

Darbe ile oluşabilen diğer sorunlar dişlerin yerinden çıkması, yer değiştirmesi, damağa gömülmesi olabilir.Bu durumda da en kısa zamanda diş hekimine gidilmesi gerekir. Yer değiştiren veya gömülen diş yumuşak el hareketleriyle yerine yerleştirilmelidir ve düzenli kontrollerle dişin canlılığı kontrol edilmelidir. Eğer diş ağızdan çıktıysa hemen bir sütün, serumun veya tükürüğün içinde bekletilerek en kısa zamanda (1 saati geçmemelidir) diş hekimine gidilmelidir. Bu durumda dişin yerine tekrar yerleştirilme şansı olabilir.

Kırık:

Dişin kırılan parçası kaybolmamışsa, saklanarak diş hekimine götürülmelidir. Kırık parça bonding ajanlar yardımıyla tekrar dişin diğer parçasına yapıştırılabilir. Eğer dişin kırılan parçası bulunamıyorsa, o kırık dişe kompozit dolgularla restorasyon yapılabilir .Bazı kırıklar dolgu ile düzeltilemeyecek kadar büyük olabilir. Bu durumda kompozit veneer uygulaması yapılabilir.

Diş Çekimi:

Süt veya sürekli dişler yapılacak tedavi ile ağızda kalamayacak bir durumdaysa çekilmesi gerekir. Süt dişleri çekildikten sonra alttan sürekli diş gelecektir. Sürekli dişin yerini korumak için yer turucu bir aparey yapılması gerekir.

Sürekli dişler çekildiklerinde yerlerine başka diş gelmez. Bu gibi durumlarda dişlerin pozisyonlarının ,kapanışının ve estetiğinin düzgün kalması için ortodontik tedavi gerekebilir ve mutlaka bir diş hekimine danışılması gerekir.

Temizlik:

Dişlerin üzerindeki bakteri plağının uzaklaştırılması işlemidir. Özellikle diş hekimi ile ilk tanışma randevularında uygulanır ve çocuğun diğer tedavilere ve hekimine alışmasını sağlar.

Süt Dişlerinin Önemi:

Süt dişleri de tıpkı kalıcı dişlerde olduğu gibi tedavi edilmelidir. ?Nasıl olsa değişecek!? düşüncesiyle bu dişlerin çekilmesi pek çok problemlere neden olur. Süt dişlerin tedavisinin önemini şöyle açıklayabiliriz:

* Süt dişlerinin beslenmede önemi vardır. Çürük dişleri olan çocuklar dişleri ağrıdığı için doğru dürüst yemek yiyemezler. Aynı şekilde dişleri çekilen çocuklar da yemek yiyemedikleri için büyüyüp gelişemezler. Genel vücut gelişiminin yanı sıra süt dişleri ,çenelerin gelişimi için de gereklidir. Çürük ya da diş eti problemi nedeniyle dişleri çekilen çocuklarda çeneler çöker ve yaşlı bir görünüm alır. *Dişler konuşmak için gereklidir. Özellikle konuşmanın öğrenildiği dönemde ön süt dişlerinin eksik olması f,v,s,z,t harflerinin bir alışkanlık haline gelerek ömür boyu yanlış telaffuz edilmesine neden olacaktır.

* Her çocuk gülmeyi sever. Güzel bir gülümseme için ise sağlıklı dişlere ihtiyaç vardır.

* Güzel görünmek büyük küçük her insanın en doğal isteğidir. Çürük ya da eksik dişleri olan çocuklar çirkin göründüklerini düşünerek psikolojik rahatsızlık duyarlar.

* Süt dişlerinin bir diğer görevi de alttan gelen daimi dişlerin yerini korumaktır. 10 çocuğun bir sıraya yan yana oturduğunu düşünün. Bunlardan biri kalktığında diğerleri onun yerine doğru kayarak daha rahat otururlar. Yeni bir çocuk gelip de sıraya oturmaya kalkarsa diğerleri sıkışmak zorunda kalacaktır. Aynı şekilde bir süt dişi zamanından önce çekilirse yandaki dişler bu boşluğa doğru kayar. Alttan gelecek kalıcı dişe yer kalmaz. Bu diş diğerlerini sıkıştırır, sonuç olarak çapraşıklıklar meydana gelir. Bununla beraber erken süt dişi çekimi kalıcı dişlerin sürme dönemlerini de değiştirebilmektedir.

Koruyucu Uygulamalar:

Ağız Bakımı-Fırçalama:

İlk dişler ağızda görünür görünmez, temizlenmeye başlanmalıdır. Temiz bir tülbent ya da gazlı bez kullanılarak; sabah kahvaltı sonrası ve gece yatmadan önce dişlerin silinerek temizlenmesi gerekir. Diş fırçası kullanımına bebeğin arka dişlerinin çıkmasından sonra başlanabilir. Okul öncesi çocuklarda diş fırçalama için bir teknik önermek ve uygulatmak çok zordur. Bu yaşlarda önemli olan, çocuğa diş fırçalama alışkanlığını kazandırmaktır. Çocuklar diş firçalarken çoğu zaman dişlerin görünen ya da kolay ulaşılan yüzlerini fırçalar. Oysa ki mikroplar, dişlerin ara yüzleri ya da çiğneyici yüzeylerinde daha kolay birikir. Bu nedenle fırçalamadan sonra anne- babanın kontrolü şarttır. Okul çağındaki çocuklarda fırçanın diş-diş eti birleşim yerine 45º eğimle yerleştirilip dişlerin görünen yüzeylerini döndürme hareketiyle, daha sonra da dişlerin çiğneyici yüzeylerinin ileri-geri hareketlerle fırçalanması önerilmektedir.

Flor Uygulaması:

Yüzeysel fluorid uygulamaları 3 yaşından itibaren başlanabilen ve her 6 ayda bir tekrarlanması gereken basit, acısız bir işlemdir. Çocuğun diş hekimi ile ilk karşılaşması ve 6 aylık periodlarla kontrole gelmesi açısından idealdir. Birkaç dakika süren bu işlem sonrasında çocuğunuzun dişlerinin yüzeyinde depolanan fluorid, dişlerin çok daha sağlıklı ve güçlü olmasını sağlar, kalıcı azı ve küçük azı dişlerine de uygulanabilir.

Günümüzde diş yapısını güçlendirmede etkinliği en çok bilinen madde ?fluorid?bileşikleridir. Fluorid dişlerin çürümesini önleyen, dişlerin yapısını kuvvetlendiren bir elementtir. Fluorid diş macunlarının içinde bulunduğu gibi bazı besin maddelerinde de bulunur,fakat çocuklar çoğu zaman dişlerini fırçalamayı ihmal ettiklerinden dişlerinin çürüğe karşı direnç kazanabilmeleri için yeterli fluorid almamış olurlar.Bu durumun önüne geçebilmek için kliniğimizde profesyonel YÜZEYSEL FLUORİD uygulamaları yapılmaktadır. Profesyonel YÜZESYEL FLUORİD tatbiki sadece diş hekimleri tarafından uygulanılabilen bir yöntemidir. YÜZEYSEL FLUORİD uygulaması özellikle dişleri çürümeye meyilli çocuklarda uygulanır.

Fissür Sealent(Fissür Örtücü):

Dişlerin çiğneyici yüzeyleri girintili çıkıntılıdır. Bu çukurcuk ve tepecikler pit ve fissürler olarak adlandırılır. Bu bölgeler oldukça dardır ve gıdaların sıkışıp temizlenememesi nedeniyle genellikle çürüklerin başladığı yerlerdir. Bu bölgelerdeki gıda ve mikroorganizma birikimini ve buna bağlı olarak çürüğü önlemek amacıyla özel akıcı bir dolgu malzemesi kullanılır .Öncelikle bu bölge tam olarak temizlenir ve fissur sealant dediğimiz akıcı dolgu bu bölgeye uygulanır. Işık ile sertleştirilir ve fazlalıkları düzeltilerek cilalanır. Bu işlem sayesinde tüm çürüklerin yaklaşık %70 ini oluşturan çiğneyici yüzey çürüklerinden korunmak mümkün olur. Normal şartlarda uzun yıllar kullanılabilmekle birlikte özellikle buz çiğneme yada diş gıcırdatma gibi alışkanlıkları olanlarda sık sık kontrol edilmelerinde fayda vardır.

Ağızda ilk kalıcı dişlerin çıktığı dönem uygulama için idealdir. Bu da 6 yaş civarıdır. Diğer azı dişlerinin sürme zamanlarında diğerlerine de uygulanır. Önemli bir nokta kalıcı dişler sürmeye başladıktan kısa bir süre sonra yaptırmanın (1-2 sene içinde) daha iyi olacağıdır. Çünkü süre uzadıkça çürük oluşma ihtimali artar ve fissur sealant yerine dolgu yapmak gerekebilir.

Çürüksüz büyüklerde de uygulanabilmekle beraber, çocuklarda kullanımı daha faydalı ve önemlidir. Kesinlikle acısız ve çok kolay bir işlemdir.

Yer Tutucu:

Erken diş kaybı durumlarında, var olan yerlerin korunarak sürekli dişlerin kaviste düzgün şekilde yerleşebilmelerini sağlamak için kullanılan apareylerdir. Süt dişlerinin erken kaybı ile dişler boşluğa doğru hareket edeceklerdir, böylelikle çapraşıklık oluşur ve çiğneme, konuşma bozuklukları meydana gelir.

Çürük dişler nasıl tedavi edilir?

Diş çürüğünün kendiliğinden iyileşmediğini ve çürüyen yapının tamir olmadığını biliriz. Çürük tedavi edilmezse ilerler. Öyleyse, mutlaka çürük dişi doldurmak gerekir. Süt dişleri iltihaplanmış ise önce kanal tedavisi denenmeli, mümkün olmazsa diş çekilmelidir.

Çekilen süt dişinin yeri korunmalı mıdır?

?Tedavi edilemeyecek derecede çürümüş olan süt dişleri çekilerek ağızdan uzaklaştırılmalıdır.

?Ağızdan uzaklaştırılan süt dişlerinin yerine bir süre sonra kalıcı bir diş geleceği için o boşluğun kapanmaması gereklidir.

?Bu amaçla çekilen süt dişlerinin boşluklarına yer tutucu adı verilen apareylerin uygulanması gerekir.

?Aksi takdirde çekilen süt dişinin boşluğuna boşluğun sağı ve solundaki dişler kayarak yerleşirler ve kalıcı dişin süreceği yeri kapatmış olurlar.